صندوق­‌های سرمایه­‌گذاری نیکوکاری

صندوق­‌های سرمایه‌­گذاری نیکوکاری از مصادیق صندوق‌های سرمایه‌گذاری موضوع بند ۲۰ مادة ۱ قانون بازار اوراق بهادار و بند ﻫ مادۀ ۱ قانون توسعۀ ابزارها و نهادهای مالی جدید، محسوب­‌شده و طبق مادۀ ۲ قانون توسعۀ ابزارها و نهادهای مالی جدید نزد سازمان ثبت اسناد و املاک کشور به ثبت می‌رسند. این صندوق‌­ها مجوز تأسیس و فعالیت خود را از سازمان بورس و اوراق بهادار دریافت می­‌کنند. دورة فعاليت آنها از تاریخ قید شده در مجوز فعالیت شروع شده و از تاریخ ثبت صندوق نزد مرجع ثبت شرکت‌ها به مدت ۳ سال ادامه مي‌يابد. اين مدت مطابق اساسنامه صندوق قابل‌تمديد است.

هدف از تشکیل صندوق­‌های سرمایه­‌گذاری نیکوکاری، جمع‌آوری وجوه از اشخاص علاقه‌مند به مشارکت در امور نیکوکاری مندرج امیدنامه صندوق و سرمایه‌گذاری وجوه جمع‌آوری شده در دارایی‌هایی است که خصوصیات اصلی آن در اساسنامة صندوق و جزئیات آن‌ها در امیدنامه صندوق ذکر شده است. تمام یا بخشی از منافع حاصل از سرمایه‌گذاری در صندوق به امور نیکوکاری مندرج در امیدنامه صندوق اختصاص می‌یابد. انواع حالت‌هایی که شخص نیکوکار می‌تواند در این صندوق سرمایه‌گذاری و در امور نیکوکاری موضوع این امیدنامه مشارکت کند، عبارتند از:

الف) اصل و تمام منافع حاصل از سرمایه‌گذاری خود را به امور نیکوکارانۀ یادشده اختصاص دهد. در این صورت گواهی سرمایه‌گذاری به‌نام مدیر اجرای صندوق صادرشده و به شخص نیکوکار مطابق رویۀ پذیره‌نویسی، صدور و ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری، لوح تقدیری اعطا می‌شود؛

ب) تمام منافع حاصل از سرمایه‌گذاری خود در صندوق را به امور نیکوکارانۀ یادشده اختصاص دهد. در این صورت گواهی سرمایه‌گذاری به‌نام شخص نیکوکار صادر می‌گردد؛

ج) بخشی از منافع سرمایه‌گذاری خود در صندوق را (که سالانه بیش از حداکثر نرخ سود علی‌الحساب سپردۀ پنج ساله در سیستم بانکی کشور نخواهد بود)، به خود اختصاص داده و در صورتی‌که سرمایه‌گذاری وی در صندوق منافعی بیشتر عاید نماید، مابقی منافع را به امور نیکوکارانه یادشده اختصاص می‌دهد. در این صورت نیز گواهی سرمایه‌گذاری به‌نام شخص نیکوکار صادر می‌شود؛

علاوه بر موارد فوق، شخص نیکوکار می‌تواند در هنگام ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری خود، تمام یا بخشی از مبالغ مربوط به ابطال را به امور نیکوکارانۀ مندرج در امیدنامه اختصاص دهد.

واحدهای سرمایه گذاری و فرآیند صدور و ابطال

واحد سرمایه‌گذاری صندوق کوچکترین جزء از سرمایۀ صندوق است. در ازای سرمایه‌گذاری در صندوق، گواهی سرمایه‌گذاری صادر می‌شود که معرف تعداد واحدهای سرمایه‌گذاری تحت تملک یک سرمایه‌گذار است. واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق به چهار نوع مدیریتی قابل انتقال، مدیریتی غیرقابل انتقال، عادی قابل ابطال و عادی غیرقابل ابطال، تقسیم می‌شود كه تفاوت آن‌ها در اساسنامه و اميدنامه مشخص می­گردد.

الف) واحدهای سرمایه‌گذاری مدیریتی قابل انتقال: تعداد واحدهای سرمایه­گذاری قابل انتقال حداقل ۱۰% حداقل واحدهای سرمایه­‌گذاری صندوق است که قبل از شروع پذیره‌نویسی اولیه به‌نام اشخاص پذیره‌نویس که معادل قیمت مبنای آن‌ها را به حساب صندوق در شرف تأسیس واریز کرده‌اند، صادر می‌شوند. این نوع واحدهای سرمایه‌گذاری غیرقابل ابطال بوده ولی قابل انتقال به غیر می‌باشند.

ب) واحدهای سرمایه‌گذاری مدیریتی غیرقابل انتقال: قبل از شروع پذیره‌نویسی اولیه توسط اشخاصی به حساب صندوق در شرف تأسیس واریز شده و به درخواست آن‌ها، گواهی سرمایه‌گذاری مربوطه به‌نام مدیر اجرا صادر می‌شود. این نوع واحدهای سرمایه‌گذاری غیرقابل ابطال و غیر قابل انتقال است.

ج) واحدهای سرمایه‌گذاری عادی قابل ابطال: در طول دورة پذیره‌نویسی اوليه یا پس از تشکیل صندوق به نام شخص واریزکنندۀ وجه آن صادر مي‌شود. این نوع واحدهای سرمایه‌گذاری قابل‌ابطال ولی غیرقابل‌انتقال می‌باشد.

د) واحدهای سرمایه‌گذاری عادی غیرقابل ابطال: در طول دورۀ پذیره‌نویسی اولیه یا پس از تشکیل صندوق به درخواست شخص واریزکنندۀ وجه آن، به‌نام مدیر اجرا صادر می‌شود. این نوع واحدهای سرمایه‌گذاری غیرقابل ابطال و غیر قابل انتقال می‌باشند.

نحوة خرید واحدهای سرمایه‌گذاری در “رویۀ پذیره‌نویسی، صدور و ابطال واحد سرمایه‌گذاری” در تارنمای صندوق منتشر می­گردد.

سرمایة صندوق از طریق صدور واحدهای سرمایه‌گذ‌اری عادی (اعم از قابل ابطال یا غیرقابل ابطال) افزایش و از طریق ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری عادی قابل ابطال، کاهش می‌یابد. صدور و ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری عادی به تقاضای سرمایه‌گذاران و بر اساس اساسنامه به قیمت‌های معینی که قیمت صدور و قیمت ابطال نامیده می‌شود، صورت می‌پذیرد. مراحل صدور و ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری، در “رویۀ پذیره‌نویسی، صدور و ابطال واحد سرمایه‌گذاری” صندوق تشریح می­گردد. این رویه توسط مدیر ثبت تنظیم و پس از ثبت نزد سازمان، در تارنمای صندوق منتشر می­شود.

هرگاه در اثر صدور واحدهای سرمایه‌گذاری، حداکثر سرمایة مجاز صندوق (مذکور در بخش ۱۲ امیدنامه) تأمین شود، صدور واحدهای سرمایه‌گذاری متوقف خواهد شد. در عين‌حال ضامن نقدشوندگی نيز مي‌تواند صدور واحدهاي سرمايه‌گذاري را پس از تشكيل صندوق در هر زمان متوقف نمايد.

قیمت ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری در هر زمان نشان‌دهندة ارزش خالص دارایی‌های صندوق (یعنی ارزش دارایی‌های صندوق منهای بدهی‌های صندوق) است. قیمت‌های صدور واحدهای سرمایه‌گذاری در هر روز، کمی بیشتر از خالص ارزش روز دارایی‌های صندوق در همان روز است. دلیل این امر آن است که هنگام صدور واحدهای سرمایه‌گذاری، سرمایه‌گذار باید هزینه‌هایی را بپردازد. بخشی از این هزینه‌ها به ارزش خالص دارایی‌های صندوق اضافه مي‌شود تا قیمت صدورِ واحدهای سرمایه‌گذاری محاسبه شود. در هنگام صدور و ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری، علاوه بر قیمت‌های صدور و ابطال، کارمزد صدور و ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری نیز از سرمایه‌گذاران اخذ می‌شود.

ارکان صندوق

ارکان صندوق شامل مجمع، مدیر، مدیر ثبت، متولي، حسابرس، مدیر اجرا و کارگزاران صندوق است که هر کدام به شرح زیر معرفی می‌شود.

• مجمع صندوق: مجمع صندوق از اجتماع دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری مدیریتی تشکیل می‌شود و تشریفات دعوت، تشکیل و تصمیم‌گیری آن در اساسنامه قید شده است. مجمع صندوق می‌تواند اساسنامه، امیدنامه، مدير، مدیر ثبت، متولي، حسابرس و مدیر اجرا را تغییر دهد. فقط دارندگان واحدهای سرمایه‌گذاری مدیریتی ، با شرايط مذكور در اساسنامه، در مجامع صندوق حق رأي دارند.
• مدیر: براي انتخاب دارايي‌هاي صندوق، مدير ]حداقل سه نفر[ را به عنوان اعضاي «گروه مديران سرمايه‌گذاري» انتخاب مي‌كند و مي‌تواند در هر زمان اعضاي گروه را تغيير دهد. اين گروه، نقش اساسي در مديريت دارایي‌هاي صندوق دارند.
• مدير ثبت: دريافت تقاضاي صدور و ابطال واحدهاي سرمايه‌گذاري از متقاضيان، ثبت درخواست‌هاي ياد شده، ثبت و نگهداري حساب سرمايه‌گذاران و شركت در فرآيند صدور و ابطال واحدهاي سرمايه‌گذاري براساس مفاد اساسنامه و رویۀ پذیره‌نویسی، صدور و ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری، از جمله وظايف اصلي مدير ثبت به شمار مي‌روند.
• متولي: نظارت بر اجراي صحيح اساسنامه و امیدنامه به منظور حفظ منافع سرمايه‌گذاران و تأیید دستورات پرداخت از محل حساب‌های بانکی صندوق است. متولي، به همراه این امیدنامه، مشخصات و سوابق كاري خود را براي اطلاع سرمايه‌گذاران اعلام نموده است.
• حسابرس: وظایف و مسئولیت‌های حسابرس در اساسنامه قید شده است. حسابرس باید از درستی ثبت و نگهداری حساب‌های صندوق مطمئن شود، گزارش‌های عملکرد و صورت‌های مالی صندوق و همچنین گزارش‌ها و مدارک مربوط به نحوۀ مصرف وجوه در امور نیکوکاری را در مقاطع زمانی معین بررسی کرده و راجع به آنها اظهارنظر نماید و بر محاسبة ارزش روز، قیمت صدور و قیمت ابطال واحدهای سرمایه‌گذاری نظارت نماید. برای تغییر حسابرس، موافقت متولي و مجمع صندوق هر دو لازم است.
• مدیر اجرا: وظایف و مسئولیت‌های مدیر اجرا در اساسنامه قید شده‌است. مدیر اجرا مبالغ تخصیص داده‌شده به امور نیکوکارانه را از صندوق دریافت و در امور نیکوکارانه مندرج در امیدنامۀ صندوق صرف می‌کند. مدیر اجرا همچنین موظف است در مورد نحوۀ صرف وجوه دریافتی، گزارش‌های دوره‌ای را تهیه و به همراه اسناد و مدارک پشتوانۀ آن، جهت رسیدگی و انتشار در تارنمای صندوق مطابق مقررات اساسنامه ارائه نماید.

مزیت­‌ها

مشارکت در امور نیکوکاری از طریق سرمایه‌گذاری در این صندوق­ها، نسبت به مشارکت انفرادی در امور نیکوکاری یادشده، مزیت‌هایی دارد. اولاً سرمایه‌های اندک نیز می‌توانند با سرمایه‌گذاری در این صندوق، در امور نیکوکاری یادشده مشارکت کرده و صندوق با تجمیع این سرمایه‌ها می‌تواند اثر قابل توجهی در پیشبرد اهداف نیکوکارانه مذکور داشته‌باشد. ثانیاً سرمایه‌گذاران بسته به سلیقه خود می‌توانند به حالت‌های مختلف مندرج در امیدنامه، در امور نیکوکارانۀ یادشده مشارکت کنند. مثلاً اشخاص نیکوکار می‌توانند اصل سرمایه را برای خود حفظ و حتی بخشی از منافع را به خود اختصاص و باقیماندۀ منافع حاصل را صرف امور نیکوکارانه کنند. حتی اگر شخص نیکوکار تمایل داشته‌باشد که اصل سرمایه را نیز به امور نیکوکارانه اختصاص می‌دهد، بازهم سرمایۀ مذکور در صندوق به کار گرفته‌شده و منافع حاصل صرف امور نیکوکارانه می‌شود، و تنها در صورت انحلال صندوق بنا به دلایل مذکور در اساسنامه است که اصل سرمایۀ آن بخش از اشخاص نیکوکار که اصل سرمایۀ خود را نیز به امور نیکوکارانه اختصاص داده‌اند، در امور نیکوکارانه صرف می‌شود. این بدان معناست که همواره سعی می‌شود تا اصل سرمایه حفظ و منافع آن صرف امور نیکوکارانه گردد. ثالثاً ساختار صندوق به گونه‌ای طراحی شده که از مصرف منافع صندوق در امور نیکوکاری، اطمینان زیادی حاصل شود، ارکان نظارتی نظیر متولی و حسابرس صندوق بر این امر نظارت دارند در حالی‌که عملیات اجرایی صرف منافع توسط شخص دیگری تحت عنوان مدیر اجرا صورت می‌پذیرد. علاوه براین در دوره‌های کوتاه مدت، گزارش نحوۀ صرف منافع اختصاصی در امور نیکوکارانه تهیه و مورد رسیدگی قرار گرفته و از طریق تارنمای صندوق به اطلاع عموم می‌رسد. این گزارش علاوه بر گزارش عملکرد صندوق و صورت‌های مالی آن است و باعث می‌شود تا شفافیت عملکرد صندوق افزایش یافته که نظارت همگانی را به دنبال خواهد داشت. از طرف دیگر انباشته‌شدن سرمایه در صندوق، مزیت‌های متعددی نسبت به سرمایه‌گذاری انفرادي دارد: اولاً هزینة بکارگیری نیروهای متخصص، گردآوري و تحليل اطلاعات و گزينش سبد بهينة اوراق بهادار به مبلغ بزرگ‌تری از سرمایه تقسيم مي‌شود و سرانة هزینه کاهش می‌یابد. ثانياً، صندوق از جانب سرمایه‌گذاران، كلية حقوق اجرايي مربوط به صندوق از قبيل دريافت سود سهام و كوپن اوراق بهادار را انجام مي‌دهد و در نتيجه سرانة هزینة هر سرمایه‌گذ‌ار برای انجام سرمايه‌گذاري کاهش می‌یابد. ثالثا،ً امکان سرمایه‌گذاری مناسب و متنوع‌تر دارایی‌ها فراهم شده و در نتیجه ریسک سرمایه‌گذ‌اری کاهش می‌یابد.

هزینه­‌ها

هزینه‌های سرمایه‌گذاری در صندوق به دو بخش تقسیم می‌شود. بخشی از این هزینه‌ها از محل دارایی‌های صندوق پرداخت مي‌شود و بدين علت، ارزش خالص دارایی‌های صندوق کاهش مي‌یابد. بخش دیگر از این هزینه‌ها، مستقیماً از سرمایه‌گذار اخذ می‌شود.

فهرست هزینه‌های قابل پرداخت از محل دارایی‌های صندوق، در اساسنامه قید شده‌ است. برخی از این هزینه‌ها، نظیر هزینه‌های طرح دعاوی به نفع صندوق یا علیه ارکان صندوق، به طور کلی غیرقابل پیش‌بینی بوده و به موضوع دعاوی و مراحل و سرعت پیشرفت آنها بستگی دارد. برخی از هزینه‌ها نظیر هزینه‌های تأسیس و هزینه‌های تشکیل مجامع صندوق، با تصویب مجمع صندوق از محل دارایی‌های صندوق پرداخت می‌شود. برخی دیگر از هزینه‌ها نظیر کارمزد معاملات، هزینة سود تسهیلات بانکی، هزينة نگهداري اوراق بهادار بي‌نام صندوق یا هزینة نقل و انتقال وجوه صندوق، از طريق مذاکرة مدیر صندوق با ارائه‌دهندگان این خدمات یا تسهیلات تعیین می‌شود. برخی دیگر از هزینه‌ها، مبلغ از پیش تعیین شده‌ای است که در امیدنامه آمده است. هزینه‌های مذکور روزانه محاسبه و در حساب‌هاي صندوق منظور می‌شود.

هزینه‌هایی که از محل دارایی‌های صندوق قابل پرداخت هستند صرفاً عبارتند از:

• کارمزد مدیر، مدیر ثبت، متولي، مدیر اجرا و ضامن نقدشوندگی که میزان و نحوة محاسبة آن در امیدنامه قید شده است؛
• حق‌الزحمة حسابرس که توسط مجمع صندوق تعیین و در امیدنامه منعکس شده است؛
• کارمزد معاملات اوراق بهادار که طبق مقررات یا قرارداد با کارگزار صندوق به خرید و فروش اوراق بهادار صندوق تعلق می‌گیرد؛
• مالیات فروش اوراق بهادار صندوق؛
• هزینه‌های تأسیس صندوق و برگزاری مجامع صندوق به تصویب مجمع صندوق؛
• کارمزد یا حق‌الزحمة تصفیه صندوق که میزان و نحوۀ محاسبه آن در امیدنامة صندوق قید شده است؛
• هزینه‌هاي مالي تسهیلات مالی اخذ شده برای صندوق؛
• هزینه‌های بانکی برای نقل و انتقالات وجوه صندوق؛
• هزينه‌هاي نگهداري اوراق بهادار بي‌نام صندوق توسط بانك‌ها؛
• هزینة طرح دعاوی توسط متولي علیه هر یک از ارکان صندوق در مراجع ذی‌صلاح؛
• هزینۀ طرح دعاوی به نفع صندوق یا دفاع در برابر دعاوی علیه صندوق توسط مدیر؛
• هزینۀ مالیات بر ارزش افزودۀ کالا و خدمات دریافتی صندوق، مطابق قانون یا قوانین مربوطه.
• سایر هزینه‌ها به تصویب مجمع و درج در امیدنامه صندوق.

اطلاع رسانی

مدير موظف است براي اطلاع‌رساني و اراية خدمات اينترنتي به سرمايه‌گذاران تارنماي مجزايي براي صندوق طراحي كند يا قسمت مجزايي از تارنماي خود را به اين امر اختصاص دهد. نشاني تارنماي مذكور به عنوان تارنماي صندوق در اميدنامه ذكر شده است. مدير موظف است در طول دورة فعاليت صندوق اطلاعات زير را در مقاطع تعيين شده در تارنماي صندوق منتشر نمايد:

• متن کامل اساسنامه و اميدنامة صندوق و به روزرسانی آن بلافاصله پس از ثبت هرگونه تغييرات آن نزد سازمان؛
• اطلاعات بازدهي صندوق
• سهم مجموع پنج ورقه بهاداري كه در پایان هر روز بيشترين درصد از دارايي صندوق را به خود اختصاص داده‌اند
• ارزش خالص روز، قيمت صدور و قيمت ابطال هر واحد سرمايه‌گذاري در پايان هر روز
• ارزش خالص آماري هر واحد سرمايه‌گذاري در پايان هر روز
• تعداد واحدهاي سرمايه‌گذاري صادر شده و ابطال شده در هر روز و از ابتداي شروع فعاليت صندوق تا پايان آن روز و تعداد واحدهاي سرمايه‌گذاري نزد سرمايه‌گذاران در پايان هر روز
• گزارش عملكرد و صورت‌های مالی صندوق در دوره‌هاي سه ماهه، شش ماهه، نه ماهه و سالانه،
• اظهارنظر حسابرس راجع به گزارش عملکرد و صورت‌های مالی صندوق در دوره‌های شش ماهه و سالانه
• گزارش وجوه پرداختی به مدیر اجرا در هر دورۀ سه‌ماهه و گزارش نحوۀ مصرف وجوه مذکور در امور نیکوکاری مندرج در امیدنامه که توسط مدیر اجرا تهیه شده و اظهارنظر حسابرس راجع به آن
• آگهی‌های دعوت مجمع صندوق در مواقع ضروری؛
• کلیۀ گزارش‌هايي که به تشخيص سازمان تهيه و اراية آنها ضروري باشد.

بررسی وضعیت فعلی صندوق‌های سرمایه‌گذاری نیکوکاری